Gıda katkı maddeleri, kendi gıda olmayan ancak gıdalara uygulanan işlem gereği zorunlu olarak katılan maddelerdir. Burada asıl altını çizmek istenilen nokta sizin de dikkatini çektiği üzere zorunlu kelimesidir.
Gıda katkı maddelerinin isimleri nereden geliyor ?
Gıda katkı maddeleri dünyada 180’den fazla ülkenin kabul ettiği bir sistemle numaralandırılır. Bu numaraların hepsinin başında ‘Europe’ (Avrupa) sözcüğünün baş harfi olan ‘E’ harfi vardır. E harfi ile başlayan katkı maddeleri gıdalar için belirlenmiştir. Kanunlarda belirtilen sınırları geçmediği sürece, yaşam boyu sağlık riski oluşturmadan kullanılabilirler.Ülkemizde konu ile ilgili çalışmlar Gıda, Tarım ve Havyancılık Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Bu nedenle bakanlıktan kayıt veya onay numarası almış işletmelerin ürünlerini tüketmeliyiz. Her katkı maddesinin numarasının yanı sıra bir de adı vardır. Örneğin E110 kodlu katkının adı sunset yellow. Etikette numarası veya adı ile belirtilir.
Gıdalarda kullanılan katkı maddeleri Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Gıda Tarım Örgütü (FAO)’nün ortaklaşa oluşturduğu uzmanlar komitesi tarafından sürekli olarak araştırılır. Bu araştırlamalar sonucunda kullanımına izin verilir. Ülkemizde her iki örgütün asil üyeleri arasındadır.
Ülkemizdeki kanunlara göre katkı maddeleri
- İşlenmemiş gıdalar
- Bal
- Pastörize ve sterilize süt
- Aromalandırılmamış, doğal fermantasyonu durdurulmamış süt ürünleri
- Şeker
- Kuru makarna
- Doğal mineral sular ve kaynak suları gibi gıdalarda katkı kullanımı yasaktır.
Her ürüne renklendirici katılabilir mi ?
- Şişelenmiş sular
- Çikolatalı sütler
- Aromalandırılmamış fermente süt ürünleri
- Un ve benzeri ürünler
- Ekmek ve benzeri ürünler
- Domates salçası ve konserve domatesler
- Mevye suyu, nektarları ve sebze suları
- Kakao ürünlerinde renklendirici kullanımı yasaktır.
Antioksidanlar
Bitkisel ve hayvansal yağların kullanıldığı çoğu gıda antioksidan içermektedir. Antioksidanlar bitkisel ve hayvansal yağlar ile vitaminlerin havada bulunan oksijen ile birleşerek acı tat ve koku oluşturmasını, rengini kaybetmesini engelleyerek gıdanın daha uzun süre dayanmasını sağlar.
Askorbik asit veya E300 olarakta adlandırılan C vitamini en çok kullanılan antioksidanlardandır.
Koruyucular
Gıdaların bozulma sürecini yavaşlatarak daha uzun süre saklanmasını sağlarlar.
Dondurma, konserve veya kurutma gibi diğer saklama metotları ile işlenmemiş uzun ömürlü çoğu gıda koruyucu içerir. Örnek olarak küf veya bakteri gelişimini engellemek için kuru meyveler sıklıkla sülfür dioksit (E220) ile muamele edilirler. Sucuk, salam, sosis gibi kürlenmiş etler üretim esnasında nitrit (E249) ve nitrat (E252) ile işlem görmektedir.
Şeker, tuz, sirke gibi daha geleneksel koruyucularda gıdaların uzun süre saklanması için kullanılmaktadır.
Renklendiriciler
Renklendiriciler genelde üretim ve depolama esnasında üründe kaybolan rengin tekrar kazandırılması veya ürüne daha uygun renk kazandırılması amacı ile kullanılmaktadır.
Genel olarak kullanılan renklendiriciler, et suyu ve soslarında, alkolsüz içeceklerde kullanılan karamel (E150a), turmerik köklerinden elde edilen sarı renk veren kurkumin (E100) gibi renklendiricilerdir.
Bazı insanlar renklendirici eklenmesinin gıdaları daha çekici yaptığını düşünmekte, bazı insanlar ise gıdalara renklendirici eklenmesini gereksiz ve aldatıcı bulmaktadır.
Renklendiriciler hakkında gıda güvenliği açısından şunlar söylenebilir:
1. Gıdalarda renklendirici kullanılması gıda güvenliği açısından risk oluşturmamaktadır.
2. Elde edilen yeni veriler ışığında renlendiriciler sürekli Avrupa Birliği tarafından değerlendirilmektedir.
Son zamanlarda sunset yellow (E110), quinoline yellow (E104), carmoisine (E122), allura red (E129), tartrazine (E102) and ponceau 4R (E124) gibi bazı yapay renklendiricilerin çocuklarda ortaya çıkan bazı olumsuz davranışlarla ilişkili olduğu saptanmıştır. Bu renklendiriciler özellikle alkolsüz içecekler, tatlılar ve dondurmada kullanılmaktadır. Eğer çocuklarınızda hiperaktivite veya dikkat eksikliği bozuklukları görülmekte ise bu renklendiricileri içeren gıdaların çocuğunuz tarafından tüketilmesinden sakınmanız gerekmektedir.
Emülsifiyerler, stabilizörler, jelleştiriciler ve kabartıcılar
Lesitin (E322) gibi emülsifiyerler (emülsifiye ediciler, emülgatörler) normalde su ve yağ gibi birbiri ile karışmayan maddelerin birbiri içinde karışmasını sağlarlar.
Lokust bean gum (keçi boynuzu gamı, E410) gibi stabilizörler ise karışan bileşenlerin tekrar ayrılmasını önler.
Emülsifiyerler ve stabilizörler aynı zamanda gıdanın yapısını düzenler. Bu katkılar genelde sürülebilir margarinler ve diğer şekerlemeler vb. gıdalarda sıklıkla kullanılır.
En çok kullanılan jelleştirici pektin (E440) olup, jelleştiriciler genel olarak reçel yapımında kullanılmaktadır. Jelleştiriciler kullanıldıkları gıdanın kıvamını istenen şekle getirmede kullanılır.
Kabartıcılar da aynı şekilde katıldığı ürünlerde kabarma sağlayarak gıdanın yapısının istenen forma gelmesini sağlarlar.
Aroma arttırıcılar ve aromalar
Aroma arttırıcılar bir çok gıdada fazladan aroma eklemeden aromayı arttırmak için kullanılır.
En çok kullanılan ve MSG olarakta bilinen aroma arttırıcı mono sodyum glutamat (E621) özellikle çorbalar, soslar gibi ürünlere katılmaktadır. Aroma arttırıcılar hazır yemekler, baharatlı gıdalar ve çeşni verici maddelerde (bulyonlar vs.) kullanılır.
Buna karşılık aromalar gıdalarda çok az miktarlarda özel tat ve aromalar kazandırmak için katılmaktadır.
Aromalar gıda katkılarından farklıdır. Bu nedenle E numaraları yoktur. Gıdaların etiketinde içindekiler listesinde aromaların kullanıldığı belirtilmelidir.
Tatlandırıcılar
Gazlı içecekler, yoğurt ve sakızlarda kalori miktarını düşürmek ve diş sağlığı için şeker yerine tatlandırıcılar sıklıkla kullanılır.
Aspartam (E951), sakarin (E954) ve asetasülfam-k (E950) gibi “güçlü tatlandırıcılar” şekerden çok daha fazla tatlılık değerine sahiptir bu nedenle çok az miktarlarda kullanılır.
Sorbitol (E420) gibi tatlandırıcılar tatlılık değeri bakımından şekerle aynıdır. Bu nedenle şeker yerine benzer miktarlarda kullanılmaktadır.
Eğer 4 yaş altı çocuklara tatlandırıcı içeren konsantre içecekler verilecekse, içine yetişkin insanlar için hazırlanan içecekten daha fazla su katılarak seyreltilmesi gerekir. Çocukların çok miktarda tatlandırıcı içeren gıdaları tüketmesinden kaçınmak gereklidir
Bitkisel ve hayvansal yağların kullanıldığı çoğu gıda antioksidan içermektedir. Antioksidanlar bitkisel ve hayvansal yağlar ile vitaminlerin havada bulunan oksijen ile birleşerek acı tat ve koku oluşturmasını, rengini kaybetmesini engelleyerek gıdanın daha uzun süre dayanmasını sağlar.
Askorbik asit veya E300 olarakta adlandırılan C vitamini en çok kullanılan antioksidanlardandır.
Koruyucular
Gıdaların bozulma sürecini yavaşlatarak daha uzun süre saklanmasını sağlarlar.
Dondurma, konserve veya kurutma gibi diğer saklama metotları ile işlenmemiş uzun ömürlü çoğu gıda koruyucu içerir. Örnek olarak küf veya bakteri gelişimini engellemek için kuru meyveler sıklıkla sülfür dioksit (E220) ile muamele edilirler. Sucuk, salam, sosis gibi kürlenmiş etler üretim esnasında nitrit (E249) ve nitrat (E252) ile işlem görmektedir.
Şeker, tuz, sirke gibi daha geleneksel koruyucularda gıdaların uzun süre saklanması için kullanılmaktadır.
Renklendiriciler
Renklendiriciler genelde üretim ve depolama esnasında üründe kaybolan rengin tekrar kazandırılması veya ürüne daha uygun renk kazandırılması amacı ile kullanılmaktadır.
Genel olarak kullanılan renklendiriciler, et suyu ve soslarında, alkolsüz içeceklerde kullanılan karamel (E150a), turmerik köklerinden elde edilen sarı renk veren kurkumin (E100) gibi renklendiricilerdir.
Bazı insanlar renklendirici eklenmesinin gıdaları daha çekici yaptığını düşünmekte, bazı insanlar ise gıdalara renklendirici eklenmesini gereksiz ve aldatıcı bulmaktadır.
Renklendiriciler hakkında gıda güvenliği açısından şunlar söylenebilir:
1. Gıdalarda renklendirici kullanılması gıda güvenliği açısından risk oluşturmamaktadır.
2. Elde edilen yeni veriler ışığında renlendiriciler sürekli Avrupa Birliği tarafından değerlendirilmektedir.
Son zamanlarda sunset yellow (E110), quinoline yellow (E104), carmoisine (E122), allura red (E129), tartrazine (E102) and ponceau 4R (E124) gibi bazı yapay renklendiricilerin çocuklarda ortaya çıkan bazı olumsuz davranışlarla ilişkili olduğu saptanmıştır. Bu renklendiriciler özellikle alkolsüz içecekler, tatlılar ve dondurmada kullanılmaktadır. Eğer çocuklarınızda hiperaktivite veya dikkat eksikliği bozuklukları görülmekte ise bu renklendiricileri içeren gıdaların çocuğunuz tarafından tüketilmesinden sakınmanız gerekmektedir.
Emülsifiyerler, stabilizörler, jelleştiriciler ve kabartıcılar
Lesitin (E322) gibi emülsifiyerler (emülsifiye ediciler, emülgatörler) normalde su ve yağ gibi birbiri ile karışmayan maddelerin birbiri içinde karışmasını sağlarlar.
Lokust bean gum (keçi boynuzu gamı, E410) gibi stabilizörler ise karışan bileşenlerin tekrar ayrılmasını önler.
Emülsifiyerler ve stabilizörler aynı zamanda gıdanın yapısını düzenler. Bu katkılar genelde sürülebilir margarinler ve diğer şekerlemeler vb. gıdalarda sıklıkla kullanılır.
En çok kullanılan jelleştirici pektin (E440) olup, jelleştiriciler genel olarak reçel yapımında kullanılmaktadır. Jelleştiriciler kullanıldıkları gıdanın kıvamını istenen şekle getirmede kullanılır.
Kabartıcılar da aynı şekilde katıldığı ürünlerde kabarma sağlayarak gıdanın yapısının istenen forma gelmesini sağlarlar.
Aroma arttırıcılar ve aromalar
Aroma arttırıcılar bir çok gıdada fazladan aroma eklemeden aromayı arttırmak için kullanılır.
En çok kullanılan ve MSG olarakta bilinen aroma arttırıcı mono sodyum glutamat (E621) özellikle çorbalar, soslar gibi ürünlere katılmaktadır. Aroma arttırıcılar hazır yemekler, baharatlı gıdalar ve çeşni verici maddelerde (bulyonlar vs.) kullanılır.
Buna karşılık aromalar gıdalarda çok az miktarlarda özel tat ve aromalar kazandırmak için katılmaktadır.
Aromalar gıda katkılarından farklıdır. Bu nedenle E numaraları yoktur. Gıdaların etiketinde içindekiler listesinde aromaların kullanıldığı belirtilmelidir.
Tatlandırıcılar
Gazlı içecekler, yoğurt ve sakızlarda kalori miktarını düşürmek ve diş sağlığı için şeker yerine tatlandırıcılar sıklıkla kullanılır.
Aspartam (E951), sakarin (E954) ve asetasülfam-k (E950) gibi “güçlü tatlandırıcılar” şekerden çok daha fazla tatlılık değerine sahiptir bu nedenle çok az miktarlarda kullanılır.
Sorbitol (E420) gibi tatlandırıcılar tatlılık değeri bakımından şekerle aynıdır. Bu nedenle şeker yerine benzer miktarlarda kullanılmaktadır.
Eğer 4 yaş altı çocuklara tatlandırıcı içeren konsantre içecekler verilecekse, içine yetişkin insanlar için hazırlanan içecekten daha fazla su katılarak seyreltilmesi gerekir. Çocukların çok miktarda tatlandırıcı içeren gıdaları tüketmesinden kaçınmak gereklidir
KORUYUCU KATKI MADDELERİ
Burada bulunan libstede işaretsiz siyah E numaraları helal kabul edilen katkıları gösterir. Kırmızı E numaraları sağlık için tehlikeli katkıları gösterir. “**” işaretleri kesin hayvan (çoğunlukla domuz) kökenli katkıları gösterir (haram). “*” Bitkisel veya hayvansal kökenli olabilir. Alkolle muamele edilmiş veya edilmemiş olabilir.Bu sebeple (şüpheli) kabul edilen katkıları gösterir.
| KORUYUCU KATKI MADDELERİ | ||
| Numara | İsim | Yorum |
| E200 |
Sorbik asit
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bitkisel kökenlidir. Ciltte kaşıntıya sebep olabilir
|
E201
|
Sodyum sorbat
|
Koruyucu olarak kullanılır.
|
E202
|
Potasyum sorbat
|
Koruyucu olarak kullanılır.
|
E203
|
Kalsiyum sorbat
|
Koruyucu olarak kullanılır.
|
E210*
|
Benzoik asit
|
Koruyucu olarak kullanılır. Fırın mamulleri, peynir, çiklet, çeşni, dondurulmuş mandıra ürünleri, yumuşak tatlı gibi gıda ürünlerinde, kozmetik ürünlerde, eczacılıkta öksürüğe karşı antiseptik ve mantara karşı merhem yapımında kullanılır. Astıma , sinirsel bozukluğa, ve çocuklarda hiperaktiviteye neden olabilir.
|
E211*
|
Sodyum benzoat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Süt ve et ürünleri, çeşniler, fırınlı mamuller ve şekerlemelerde, ağız yoluyla alınan bir çok ilaçta kullanılır; kurdeşene neden olduğu ve astımı ağırlaştırabilir.
|
E212*
|
Potasyum benzoat
|
Bakınız: 211
|
E213*
|
Calsiyum benzoat
|
Bakınız: 212
|
E214*
|
Etil p-hidroksibenzoat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E215*
|
Sodyum etil p-hidroksibenzoat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E216*
|
Propil p-hidroksibenzoat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Alerjik reaksiyonlara sebep olabilir.
|
E217*
|
Sodyum propil p-hidroksibenzoat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E218*
|
Metil p-hidroksibenzoat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Alerjik reaksiyonlara sebep olabilir.
|
E219*
|
Sodyum metil p-hidroksibenzoat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E220
|
Sulfur dioksit
|
Koruyucu olarak kullanılır. Kömür katranından elde edilir. Tüm sülfürlü ilaçlar zehirlidir ve kullanımı sınırlandırılmıştır (Amerika’da, FDA¹ çiğ meyve ve sebzelerde kullanımını yasaklamıştır); astım nöbetlerini azdırdığı ve böbrek fonksiyonları zayıflamış olanlarda metabolizmayı zorladığı, ‘B1 vitamini’ni yok ettiği bilinmektedir; içecekler, kurutulmuş meyveler, meyve suyu, sirke ve patates ürünlerinde kullanılır.
|
E221
|
Sodyum sulfit
|
Bakınız: 220
|
E222
|
Sodyum hidrojen sulfit
|
Bakınız: 220
|
E223
|
Sodyum metabisulfit
|
Bakınız: 220
|
E224
|
Potasyum metabisulfit
|
Bakınız: 220
|
E225
|
Potasyum sulfit
|
Bakınız: 220
|
E226
|
Kalsiyum sulfit
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E227
|
Kalsiyum hidrojen sulfit
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E228
|
Potasyum bi sulfit
|
Bakınız: 220
|
E230*
|
Bifenil, Difenil
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E231*
|
2-Hidroksi bi fenol
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E232*
|
Sodyum ortofenil fenol
|
Bakınız: 231
|
E233*
|
Tiabendazol
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E234*
|
Nisin
|
Koruyucu olarak kullanılır.
|
E235
|
Natamisin
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bulantı, kusma, ishal ve cilt kaşıntısına neden olur; et ve peynir ürünlerinde kullanılır.
|
E236
|
Formik asit
|
Koruyucu olarak kullan. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E237
|
Sodyum format
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E238
|
Kalsiyum format
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E239
|
Hexamin
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bazı ülkelerde yasaklandı
|
E242
|
Dimetil dikarbonat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Meyve sularına ilave edilen ve içindeki mikroplar ile mücadele eden bir antimikrobiyel, FDA¹nın veritabanında gıda ile ilişkisi kabul edilen bir madde olarak listelenmiştir
|
E249*
|
Potasyum nitrit
|
Koruyucu olarak kullanılır. Et ürünlerinde kullanılır. Nitritler nefes daralması, baş dönmesi ve baş ağrısı ile sonuçlanabilecek rahatsızlıklara sebep olduğu gibi potansiyel kanserojendir; bebek ve küçük çocukların gıdalarında kullanılması kesinlikle yasaktır.
|
E250*
|
Sodyum nitrit
|
Koruyucu olarak kullanılır. Hiperaktiviteye ve diğer yan etkilere neden olabilir, potansiyel kanserojendir, bir çok ülkede sınırlandırılmıştır, HACSG² sakınılmasını öneriyor
|
E251*
|
Sodyum nitrat
|
Bakınız: 250
|
E252*
|
Potasyum nitrat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Hayvan artıklarından veya bitkilerdenelde edilir. Gübre üretiminde ve etin korunmasında kullanılır; hiperaktiviteye ve diğer yan etkilere sebep olabilir, potansiyel kanserojendir, bir çok ülkede sınırlandırılmıştır (Bakınız: 249)
|
E260
|
Asetik asit
|
Koruyucu olarak kullanılır. Sirkenin ana maddesidir; ağaç liflerinden sentetik olarak üretilir; turşu ve soslarda kullanılır
|
E261
|
Potasyum asetat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Böbrek fonksiyonları zayıf insanlar sakınmalıdır; sos ve turşularda kullanılır.
|
E262
|
Sodyum asetat, Sodyum diasetat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Asitliği düzenleyicidir; bilinen yan etkisi yok
|
E263
|
Kalsiyum asetat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Asitliği düzenleyicidir.
|
E264
|
Amonyum asetat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Bulantı ve kusmaya neden olabilir
|
E270*
|
Laktik asit
|
Koruyucu olarak kullanılır. Asitliği düzenleyicidir; bebeklerin sindirimi zordur; tatlılar, salata sosu, bebe maması ve şekerlemelerde kullanılır
|
E280
|
Propiyonik asit
|
Koruyucu olarak kullanılır. Migren ağrılarına sebep olabilir; doğal olarak mayalanmış gıdalarda, insan teri ve geviş getirenlerin sindirim organlarında bulunur, ayrıca suni olarak etilen, karbon monoksit, propiyonaldehit, doğal gaz, mayalanmış kağıt hamuru veya çürümüş lif bakterisinden elde edilir; yaygın olarak ekmek ve un mamullerinde kullanılır
|
E281
|
Sodyum propiyonat
|
Koruyucu olarak kullanılır. Migren ağrılarına sebep olabilir; unlu mamullerde kullanılır.
|
E282
|
Kalsiyum propiyonat
|
Bakınız: 281
|
E283
|
Potasyum propiyonat
|
Bakınız: 281
|
E290
|
Karbon dioksit
|
Koruyucu olarak kullanılır.
|
E296
|
Malik asit
|
Koruyucu olarak kullanılır. doğal (meyvelerden) veya sentetik yoldan elde edilir; bebekler ve küçük çocuklar sakınmalıdır
|
E297
|
Fumarik asit
|
Koruyucu ve anti oksidan olarak kullanılır. Keklerde kullanılır
|
| ||
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder